Autor: mgr V. Kamińska
1. Źródło inspiracji
Wprowadzenie i przygotowanie uczniów niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu lekkim do życia w społeczeństwie informacyjnym staje się koniecznością. Rozwój oraz różnorodność „instytucji i urządzeń technicznych, za pomocą których przekazuje się treści informacyjne...” 1 ma na celu przygotowanie uczniów niepełnosprawnych intelektualnie do odpowiedniego korzystania ze środków masowego przekazu. Przy czym do środków masowego przekazu zalicza się : prasę, radio, telewizję, fonografię, płyty, kasety, filmy i wideokasety oraz wydawane w dużych nakładach publikacje książkowe. Każdy z nas jak i niepełnosprawni intelektualnie obcują z różnymi rodzajami mediów. Osoby niepełnosprawne intelektualnie ze względu na swe predyspozycje psychofizyczne oraz intelektualne mogą mieć trudności z właściwym odbiorem mas mediów. Nie oznacza to, pozostawienia ich samym sobie i niepodejmowanie działań edukacyjnych zmierzających do kształtowania umiejętności korzystania ze środków masowego przekazu. „Zwrócenie uwagi na podmiotowość osób niepełnosprawnych jest wynikiem głębokich przemian, jakie dokonały się w świadomości naszego społeczeństwa. Wiąże się to ze zmianą hierarchii i metod, działania w wielu dziedzinach życia, wyzbyciem się uprzedzeń oraz dostrzeganiem partnera w każdym człowieku.” 2 Przedstawiony program „Edukacji medialnej dzieci niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu lekkim” uwzględnia treści zawarte w Podstawie programowej kształcenia ogólnego dla sześcioletniej szkoły podstawowej I-II etap edukacyjny. Z treści ścieżki czytelniczej i medialnej uwzględniono zagadnienie – rodzaje mediów, ich istota i zasady funkcjonowania. Treści programu dostosowane są do indywidualnych możliwości rozwojowych ucznia, jego wysiłku i zaangażowania. Realizacja programu Edukacji medialnej w środowisku lokalnym – najbliższym uczniowi – ułatwia „przezwyciężanie trudności w uczeniu się i nabywanie kompetencji niezbędnych w dorosłym życiu.” 3
2. Cele programu
Program „Edukacji medialnej dzieci niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu lekkim” zakłada następujące cele: Cel główny: kształtowanie umiejętności aktywnego korzystania ze środków masowego przekazu w miejscu zamieszkania ucznia Cele szczegółowe: · zapoznanie uczniów ze strukturą czasopisma · kształtowanie umiejętności aktywnego korzystania z zasobów biblioteki · kształtowanie umiejętności właściwego odbioru audycji telewizyjnych · przygotowanie do dokonania odpowiedniego wyboru filmów · przygotowanie do świadomego odbioru audycji · kształtowanie umiejętności wyszukiwania informacji w Internecie
3. Treści kształcenia i wychowania
Prezentowany program zawiera następujące treści kształcenia i wychowania:
· Nasze lokalne czasopismo „Temat” · Moje miasto w książce. Szukamy publikacji o Szczecinku w miejskiej bibliotece · Programy telewizyjne w sieci kablowej GAWEX · W kinie · Audycje radiowe lokalnego radia ESKA · Szczecinek w Internecie
4. Metody, formy i środki w realizacji programu
Zaproponowany program będzie realizowany przez okres trzech miesięcy (październik – grudzień) w trakcie specjalnie organizowanych spotkań dwa razy w miesiącu po 60 min. W zajęciach będzie uczestniczyć 14 uczniów niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu lekkim szkoły podstawowej specjalnej. Program zaplanowano, tak aby pobudzić aktywność uczniów do poszukiwania, odbioru i korzystania ze środków masowego przekazu, uwzględniając indywidualne możliwości poznawcze i uwarunkowania psychofizyczne. Realizacji programu powinny sprzyjać odpowiednie warunki bazowe i materialne : - dostęp do bezpłatnej prasy lokalnej - wykorzystanie środków audiowizualnych (radio, telewizja, video) - zasoby biblioteki miejskiej - szkolna pracownia komputerowa z dostępem do Internetu Ważnym elementem jest także odpowiedni dobór metod i form pracy z uczniem niepełnosprawnym intelektualnie w stopniu lekkim. W trakcie pracy z uczniem należy zwrócić uwagę na jego wiedzę, wzbogacając ją o nowe treści. Częste ich powtarzanie zapewni lepsze ich opanowanie. Pobudzona w ten sposób ciekawość dzieci będzie miała odzwierciedlenie w kontynuowaniu samodzielnych poszukiwań informacji i odpowiedniego korzystania ze środków masowej komunikacji. W trakcie realizacji programu stosowane będą metody poglądowe oparte na obserwacji (pokaz). Metody słowne (pogadanka, opis, dyskusja, praca z tekstem) oraz metody oparte na działaniu. Zaproponowane metody edukacji uzupełniają następujące formy pracy: indywidualna, grupowa i zbiorowa z uwzględnieniem dwóch odmian każdej z nich: jednolitej i zróżnicowanej.
Uzupełnieniem metod i form pracy są odpowiednio dobrane środki dydaktyczne. Będą to: a) techniczne: · słuchowe – audycje radiowe · wzrokowo – słuchowe – filmy, audycje telewizyjne, Internet b) konwencjonalne: · książki, czasopisma, foldery
5. Efekty dydaktyczno – wychowawcze
Rozwój mediów w dzisiejszych czasach stwarza wręcz konieczność zaznajomienia z nimi osoby niepełnosprawne intelektualnie w stopniu lekkim. Pomoc w dotarciu do nich jak i ukazanie pozytywnych i negatywnych wartości mediów. Jest to bardzo istotne, gdyż osoby upośledzone umysłowo w stopniu lekkim charakteryzują się odmiennymi predyspozycjami psychofizycznymi i intelektualnymi. Poszukiwanie informacji w lokalnej prasie to kształtowanie umiejętności czytania ze zrozumieniem. Zachęcanie do wypowiedzi na dany temat ma na celu bogacenie słownictwa osób upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim. Jednocześnie lektura lokalnej prasy to także zachęta do sięgnięcia po inne tytuły prasowe. Miejska biblioteka to miejsce, w którym uczeń znajduje ciekawe książki na każdy temat. Umie się odpowiednio zachować, zwrócić o pomoc do pani bibliotekarki lub czynić samodzielne próby w odszukaniu potrzebnej książki. Bardzo ważna jest także odpowiednia edukacja filmowa związana z kinem oraz korzystaniem z oferty programowej lokalnej telewizji. Szczególnie zapoznanie uczniów z wybranymi gatunkami filmowymi i umiejętnością doboru filmu do grupy wiekowej. Ważne jest również uświadomienie pozytywnych i negatywnych wartości filmów. Uczniowie mino ograniczenia możliwości poznawczych i intelektualnych winni kierować się świadomym wyborem. Różnorodność programów lokalnej telewizji i poruszana w nich tematyka stwarza i uświadamia konieczność wyboru programu najbardziej interesującego odbiorcę. Miejscowe radio ESKA to także bogate źródło informacji o Szczecinku i wydarzeniach mających tu miejsce. Aktualne wiadomości, różnorodność audycji radiowych, ciekawostki regionalne zachęcają do słuchania radia ESKA. Rozwój technologii informatycznej zbliżył także osoby niepełnosprawne intelektualnie w stopniu lekkim do Internetu. Korzystanie z Internetu wymaga opanowania przez uczniów takich umiejętności jak uruchamianie komputera i danego programu oraz wyjście z niego. W trakcie wyszukiwania wiadomości o Szczecinku nauczyciel powinien zwrócić uwagę na wybór informacji dla nas istotnych. Ukazanie uczniom różnorodności lokalnych mediów ma na celu także pobudzenie ich własnej aktywności do poszukiwania, odbioru i korzystania z różnych źródeł informacji.
6. Ewaluacja
W trakcie realizacji programu oceniane będą następujące wiadomości i umiejętności uczniów niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu lekkim:
Zadanie A (X – II tydzień): Karta pracy nr 1 – rozwiązanie krzyżówki (hasło „TEMAT”) Karta pracy nr 2 – ułożenie z rozsypanki sylabowej wyrazu, estetyka rysunku, podpis rysunku odpowiednim tytułem
Zadanie B (X – IV tydzień): Karta pracy nr 1 – odszukanie w Encyklopedii hasła „Szczecinek” Karta pracy nr 2 – historyjka obrazkowa „W bibliotece” – określenie kolejności zdarzeń
Zadanie C (XI – II tydzień): Karta pracy nr 1 – w programie telewizyjnym zaznacz program, który dziś obejrzysz. Uzasadnij wybór Karta pracy nr 2 – wykonaj rysunek „Mój ulubiony program”
Zadanie D (XI – IV tydzień): Karta pracy nr 1 – rozwiązanie krzyżówki (hasło „KINO”) Karta pracy nr 2 – wykonaj plakat (wycięte elementy naklej na kartkę)
Zadanie E (XII – I tydzień): Zgaduj zgadula – jaka to audycja ? (rozpoznaje po usłyszeniu fragmentu nagranej audycji na taśmę magnetofonową – podaj nazwę lokalnego radia ? – kto przeprowadza wywiad ? – podaj nazwę ulubionej audycji radiowej?
Zadanie F (XII – III tydzień): – włącza i wyłącza komputer – posługuje się myszą – uruchamia Internet Explorer z pulpitu
Zdobywane przez uczniów wiadomości i umiejętności będą wyrażone oceną szkolną w skali 1 – 6 i odnotowane w arkuszu obserwacji ucznia po zajęciach. W arkuszu obserwacji ucznia proponuję również uwzględnić stopień wysiłku, jaki uczniowie wkładają w opanowanie danej umiejętności. Jest to istotne gdyż, każdy z nich prezentuje odmienny poziom możliwości rozwojowych. Opanowane wiadomości i umiejętności ucznia są oceniane indywidualnie z uwzględnieniem jego predyspozycji psychofizycznych. Stopień wysiłku ucznia proponuję oznaczyć następująco:
*** - wysiłek maksymalny ** - wysiłek umiarkowany * - wysiłek minimalny
Ponadto w uwagach nauczyciel może zamieścić dodatkowe informacje o uczniu, które uważa za istotne. Warto również zwrócić się do rodziców uczniów, aby poznać ich opinię po zakończeniu realizacji programu w formie ankiety.
Wzór ankiety
Drodzy Rodzice Proszę o wypełnienie ankiety. Zaznaczenie właściwej odpowiedzi. Ankieta jest anonimowa.
1. Czy Państwa dziecko czyta lokalną prasę? tak nie czasami
2.Czy wypożycza książki z biblioteki? tak nie czasami
3. Czy ogląda programy lokalnej telewizji? tak nie czasami
4. Czy Państwa dziecko dokonuje wyboru oglądanych programów? tak nie czasami
5. Czy chętnie słucha audycji radia Eska? Tak nie czasami
6. Czy Państwa dziecko ma dostęp do komputera? Tak nie czasami
7. Prognoza
Program edukacji medialnej dzieci niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu lekkim jest dostosowany do indywidualnych możliwości rozwojowych uczniów, ich wysiłku i zaangażowania. Jego realizacja w SOSW im. J. Brzechwy w Świątkach winna sprzyjać kształtowaniu umiejętności aktywnego korzystania ze środków masowego przekazu w miejscu zamieszkania ucznia.
8. Scenariusze zajęć
Scenariusz nr 1
Termin realizacji: II tydzień października
Temat: Nasze lokalne czasopismo „TEMAT”
Cele operacyjne
Uczeń:
- zna tytuły wybranych czasopism - potrafi określić rodzaj wybranego czasopisma - czyta tekst cicho ze zrozumieniem (tekst składa się z 5 zdań) - potrafi wypowiedzieć się na temat przeczytanego tekstu - rozwiązuje krzyżówkę (krzyżówka zawiera 5 pytań)
Metody:
- poglądowe: pokaz – oglądanie gazet i czasopism - słowne: pogadanka, praca z tekstem – czytanie wskazanego fragmentu tekstu - ćwiczeń praktycznych: uzupełnianie kart pracy
Formy:
- indywidualna jednolita : odczytywanie tytułów czasopism przez uczniów - indywidualna zróżnicowana : uzupełnianie kart pracy - zbiorowa jednolita : swobodne wypowiedzi uczniów na temat znanych przez nich tytułów czasopism, ułożenie z rozsypanki wyrazowej tytułu czasopisma, wspólne omawianie lokalnej gazety „TEMAT”, segregowanie czasopism według czasu ukazywania się - grupowa zróżnicowana : odczytanie i omówienie fragmentu tekstu z lokalnej gazety „TEMAT”
Środki dydaktyczne: czasopisma, karty pracy, rozsypanka literowa Przebieg zajęcia
1. Pogadanka na temat znanych przez uczniów tytułów prasowych: - uczniowie wymieniają tytuły czasopism - odczytują tytuły czasopism zgromadzonych na wystawce - wskazują wspólne cechy czasopism (tytuł, data, stałe działy gazety, ilustracje)
2. Ułożenie z rozsypanki literowej wyrazu „TEMAT”. Odczytanie wyrazu przez uczniów – tytuł dwutygodnika szczecineckiego
3. Rozdanie uczniom egzemplarzy lokalnej gazety. - odczytanie tytułu - wskazanie stałych działów w gazecie - zwrócenie uwagi na stronę graficzną gazety - poruszane tematy - swobodne wypowiedzi uczniów
4. Podział klasy na grupy czteroosobowe. Każda grupa otrzymuje do przeczytania fragment tekstu, który po przeczytaniu omawia. Fragment tekstu jest dostosowany do umiejętności danej grupy.
5. Gra dydaktyczna „Jaka to gazeta ?” - segregowanie czasopism według czasu ukazywania się
6. Uzupełnianie kart pracy przez uczniów. Karty pracy są zróżnicowane pod względem posiadanych przez uczniów umiejętności.
Scenariusz nr 2
Termin realizacji: IV tydzień października
Temat: Moje miasto w książce. Szukamy informacji o Szczecinku w bibliotece.
Cele operacyjne:
- uczeń zna i stosuje zasady właściwego zachowania się w bibliotece - potrafi określić kolejność zdarzeń - odszukuje w Encyklopedii wskazane hasło - wie, co to jest folder, album, przewodnik turystyczny i historyczny
Metody:
poglądowe: pokaz książek, albumów, przewodników słowne: pogadanka, praca z tekstem (tekst składa się z pięciu zdań) ćwiczeń praktycznych: uzupełnianie kart pracy
Formy:
indywidualna jednolita: odczytywanie tytułów książek indywidualna zróżnicowana: uzupełnianie kart pracy zbiorowa jednolita: swobodne wypowiedzi uczniów na temat zachowania się w bibliotece, wspólne omawianie książek, segregowanie książek wg rodzaju, rozpoznawanie fragmentów miasta na widokówkach grupowa zróżnicowana: odczytywanie i omówienie fragmentu tekstu
Środki dydaktyczne: foldery, przewodniki, albumy, karty pracy, widokówki
Przebieg:
1. Przypomnienie uczniom zasad zachowania się w bibliotece: sposobu korzystania z katalogu alfabetycznego, umiejętności zwrócenia się o pomoc do p. bibliotekarki w celu wyszukania odpowiednich materiałów, korzystanie z czytelni.
2. Prezentacja książek, folderów, przewodników turystycznych i historycznych o Szczecinku: odczytywanie tytułów w/w pozycji, wskazywanie różnic między folderem, książką a przewodnikiem.
3. Gra dydaktyczna: „ Jaka to książka” segregowanie książek wg rodzaju.
4. Podział klasy na grupy czteroosobowe. Każdy zespół odczytuje 5 zdaniowy tekst, który omawia. Tekst jest dostosowany do umiejętności uczniów.
5. Zgaduj zgadula – „ Czy znasz swoje miasto ?” Rozpoznawanie na widokówkach fragmentów miasta.
6. Uzupełnianie kart pracy. Karty pracy są dostosowane do umiejętności uczniów.
Scenariusz zajęć nr 3
Termin realizacji: II tydzień listopada
Temat: Programy telewizyjne w sieci kablowej GAWEX
Cele operacyjne: · uczeń zna niektóre rodzaje programów telewizyjnych · potrafi uzasadnić wybór danego programu · dostrzega pozytywne i negatywne skutki wpływu telewizji
Metody: · poglądowe: pokaz – oglądanie kasety video z programem telewizji kablowej · słowne: opis, pogadanka · ćw. praktycznych: uzupełnianie kart pracy
Formy: · indywidualna: odpowiedzi uczniów · zbiorowa jednolita: wspólne oglądanie kasety · grupowa zróżnicowana: uzupełnianie kart pracy, przegląd gazet z programem telewizyjnym
Środki dydaktyczne: karty pracy, kaseta video , tekst wiersza, gazety z programem telewizyjnym
Przebieg:
1. Głośne czytanie wiersza „Telewizor”. Omówienie treści. Zwrócenie uwagi na rady jakie udziela autor telewidzom. 2. Przegląd gazet z programem telewizyjnym. Zwrócenie uwagi na rodzaje programów, odpowiedni dobór dla grup wiekowych. 3. Wspólne oglądanie kasety z nagranym programem telewizji GAWEX. Omówienie rodzajów programów prezentowanych przez lokalną telewizję. Zwrócenie uwagi na adresata tych programów, poruszane tematy. 4. Praca grupowa: uzupełnianie kart pracy. Karty pracy są zróżnicowane pod względem umiejętności prezentowanych przez uczniów.
Scenariusz nr 4
Termin realizacji: IV tydzień listopada
Temat: W kinie
Cele operacyjne: - uczeń potrafi dokonać właściwego wyboru filmu - swobodnie wypowiada się na temat przeczytanego tekstu - zna niektóre rodzaje filmów - wie, co to jest plakat filmowy
Metody: - pokaz: oglądanie filmów na kasetach video - słowne: opis, pogadanka, praca z tekstem - ćw. praktycznych uzupełnianie kart pracy - drama: technika „Bycie w roli”
Formy: - indywidualna jednolita: odczytywanie wyrazów ze „słowniczka filmowego” - zbiorowa jednolita: wspólne oglądanie kaset video, głośne czytanie i omawianie tekstu, swobodne wypowiedzi uczniów - grupowa zróżnicowana: uzupełnianie kart pracy
Środki dydaktyczne: kasety video, karty pracy, napisy, telewizor, odtwarzacz, tekst czytanki
Przebieg zajęć:
1. Głośne czytanie tekstu „Czy ty lubisz filmy animowane”. Wspólne omówienie treści, swobodne wypowiedzi uczniów na temat ulubionych filmów. Uzasadnianie wyboru danego filmu. 2. Prezentacja na video kaset z różnymi rodzajami filmów (animowany, przygodowy, obyczajowy, itp.). Omówienie wspólnych cech i różniących gatunki filmowe. 3. Utworzenie „słowniczka filmowego”. Gromadzenie wyrazów: ekran, widownia, aktor, reżyser, akcja, taśma filmowa, kamera, scenariusz. 4. „ Kręcimy film” – drama (technika „Bycie w roli”). 5. Wypełnianie kart pracy. Karty są dostosowane do możliwości uczniów.
Scenariusz nr 5
Termin realizacji: I tydzień grudnia
Temat: Audycje radiowe lokalnego radia ESKA
Cele operacyjne:
Uczeń:
- zna nazwy wybranych audycji radiowych - dokonuje wyboru audycji radiowych - potrafi uzasadnić wybór audycji radiowej - potrafi bezpiecznie posługiwać się odbiornikiem radiowym
Metody:
poglądowe: pokaz radia i radiomagnetofonu słowne: pogadanka, opis ćwiczeń praktycznych: obsługa radia i radiomagnetofonu drama: technika wywiad
Formy:
indywidualna jednolita: odczytywanie oznaczeń na obudowie radia zbiorowa jednolita: wypowiedzi uczniów nt. znanych tytułów audycji radiowych, wysłuchanie taśmy magnetofonowej z nagranymi gatunkami audycji, ułożenie z rozsypanki literowej nazwy lokalnego radia grupowa jednolita: uzupełnianie kart pracy
Środki dydaktyczne: rozsypanka literowa, radio, radiomagnetofon
Przebieg:
1. Pogadanka na temat chętnie słuchanych przez uczniów audycji radiowych. Uczniowie wymieniają tytuły audycji, uzasadniają swój wybór.
2. Prezentacja odbiorników radiowych: radia i radiomagnetofonu Omówienie podobieństwa i różnic w zewnętrznej budowie odbiorników. Odczytywanie oznaczeń na zewnętrznej stronie odbiorników. Pokaz sposobu uruchamiania i zasad bhp przy korzystaniu z odbiorników radiowych starszego i nowszego typu.
3. Ułożenie z rozsypanki literowej nazwy lokalnego radia ESKA
4. Odszukanie programu stacji ESKA w radiu. Słuchanie aktualnie nadawanego programu (ok. 4 min.). Swobodne wypowiedzi uczniów nt. programu.
5. Prezentacja z taśmy magnetofonowej fragmentów różnych rodzajów audycji nadawanych przez ESKA (wiadomości, audycje muzyczne, sportowe, itp.). Omówienie: poruszane tematy, kto pracuje w radiu, praca dziennikarza
6. Drama: technika wywiad: Osoby: dziennikarz i rozmówca. Dlaczego warto chodzić do naszej szkoły a nie innej?
7. Podział klasy na grupy czteroosobowe: „Radiowa Zgaduj – Zgadula”. Każda grupa zapisuje odpowiedź bezpośrednio po pytaniu.
Scenariusz nr 6
Termin realizacji: III tydzień grudnia
Temat: Szczecinek w Internecie
Cele operacyjne:
Uczeń:
- włącza i wyłącza komputer - potrafi uruchomić Internet Explorer z pulpitu - potrafi odczytać informacje ze strony internetowej o Szczecinku (wskazane przez nauczyciela) - zachowuje prawidłową postawę przy pracy z komputerem
Metody:
pokaz: obejrzenie prezentacji Power Point o Szczecinku słowne: pogadanka, opis ćwiczeń praktycznych: wyszukiwanie informacji o Szczecinku na stronie internetowej
Formy:
indywidualna zróżnicowana: odczytywanie przez uczniów wybranych informacji z Internetu zbiorowa jednolita: obejrzenie prezentacji, swobodne wypowiedzi uczniów, wpisywanie adresu strony internetowej www.szczecinek.pl
Środki dydaktyczne: płyta CD, komputery, papier, tablica, łącze internetowe
Przebieg:
1. Obejrzenie prezentacji Power Point o Szczecinku - położenie miasta na mapie - zabytki - ważne adresy instytucji 2. Pogadanka nt. wyszukiwania informacji o Szczecinku z różnych źródeł (prasa lokalna, biblioteka, Internet). 3. Zapisanie adresu strony internetowej Szczecinka www.szczecinek.pl w pasku adresu. Nauczyciel udziela wskazówek. 4. Odczytywanie informacji ze strony internetowej miasta: - wiadomości lokalne - ważne urzędy - zakłady pracy - nasze media
5. Wydrukowanie wybranych informacji. Tworzenie z nich ściennej gazetki „Moje miasto”.
W trakcie wyszukiwania informacji nauczyciel udziela wskazówek uczniom.
8. Przypisy
1. Wielka Internetowa Encyklopedia Multimedialna 2. Ministerstwo Edukacji Narodowej o kształceniu integracyjnym i specjalnym, Warszawa, sierpień 2001 r. ,s.5 3. Tamże, s.5
10. Bibliografia
1. Biblioteczka Reformy: Ministerstwo Edukacji Narodowej o kształceniu integracyjnym i specjalnym. Warszawa, sierpień 2001 2. K. Rau, E. Ziętkiewicz, Jak aktywizować uczniów. „Burza mózgów” i inne techniki w edukacji. G & P Oficyna Wydawnicza, Poznań 2000 3. M. Pacholska, A. Kozak, M. Bloch, G. Koralewska, Ścieżki edukacyjne dla klas IV – VI. Poradnik dla nauczycieli. Arka, Poznań 2001 4. R. Bańka, Gryf pośród jezior. Szczecinek i okolice. Dom Wydawniczy „Ankar”, Warszawa 1992 5. J. Dudź, Szczecinek – Przewodnik historyczny. Agencja Reklamowo – Promocyjna „ Promocja 21”, Poznań 1996 6. Szczecinek. Meritum, Bydgoszcz 2003
V. Kamińska |